Anafilaksa — šta je i kako nastaje
Anafilaksa je nepredvidiva, teška alergijska reakcija pri kojoj imuni sistem pretjerano reaguje na hranu ili supstancu i oslobađa hemikalije poput histamina. Anafilaksa izaziva otok, zviždanje u grudima, kratak dah i otežano gutanje, a može zahvatiti više organa istovremeno.
Jedini akutni tretman je epinefrin - injekcija u butinu. Epinefrin mora odmah da se primijeni, a nakon primjene potrebno je otići u hitnu pomoć. Simptomi najčešće počinju za pet do 30 minuta, ali mogu biti i odloženi ili bifazni (drugi talas sati ili dana kasnije); oko 20% ljudi doživi bifaznu anafilaksu.
Simptomi i teški znakovi
U početku se javljaju kožni znaci kao koprivnjača i svrab, a zatim otok usana, jezika i grla, kratak dah, otežano gutanje, bol u stomaku, povraćanje, dijareja, zviždanje i stezanje u grudima. Teški znaci su nagli pad krvnog pritiska, vrtoglavica, nesvijest, ubrzan rad srca i srčani zastoj — u tim slučajevima odmah epinefrin i hitna pomoć.
Uobičajeni i manje poznati okidači
Najčešći okidači su alergije na hranu (kravlje mlijeko, jaja, kikiriki, školjke, soja, orašasti plodovi, pšenica, sjemenke), ubodi insekata, lijekovi i lateks. Međutim, postoje i neočekivani okidači koje treba znati:
1. Vežbanje: Anafilaksa izazvana naporom može se pojaviti samostalno ili u kombinaciji sa hranom, polenom ili lijekovima. "- Osoba može da trči svaki dan u nedelji i da bude dobro, a zatim da pojede određenu hranu pre trčanja i da ima reakciju. Da bi dijagnoza bila još zbunjujuća, teška reakcija uopšte ne mora da bude dosledna, odnosno može da se javi više puta ili samo sporadično - kaže dr Skot H. Sičerer, pedijatrijski alergolog i imunolog u medicinskom centru Maunt Sinaj u Njujorku."
2. Alergija na spermu: Rijetka, ali može izazvati ozbiljne simptome tokom ili nakon seksualnog odnosa. Prevencija je izbjegavanje kontakta kondomom (uz napomenu da i lateks može izazvati alergiju) ili uzdržavanje.
3. Menstrualni ciklus: Katamenijalna anafilaksa javlja se prije ili tokom menstruacije; ponekad pomažu medroksiprogesteron ili hirurške mjere.
4. Lateks: Česta profesionalna alergija koja može dovesti i do anafilakse. "- Obično ljudi razvijaju svrab, otok i crvenilo u rukama. Drugi sistemski simptomi mogu da budu otok u grlu, hripanje ili pad krvnog pritiska. To često može da se desi u bolnicama, pa nosimo rukavice bez lateksa - objašnjava dr Torbati."
5. Crveno meso (alfa-gal): Ugriz krpelja može izazvati odloženu alergiju na meso i druge proizvode životinjskog porijekla, sa simptomima koji se javljaju 3–6 sati nakon obroka.
6. Nepoznati razlozi (idiopatska anafilaksa): U mnogim slučajevima okidač ostaje nepoznat. "- Dakle, može da se desi da osoba sedi i gleda TV, i doživi alergijsku reakciju. Ako imate iznenadnu i neobjašnjivu alergijsku reakciju, lekar će uzeti kompletnu anamnezu i postaviti vam mnogo pitanja, ali ponekad nikada nećete znati šta je pokrenulo reakciju - kaže dr Sičerer."
Savjet: Ako ste imali anafilaksu ili neobjašnjive teške alergijske epizode, uvijek nosite auto-injektor epinefrina i izbjegavajte poznate okidače.
