Šta je DNK i zašto je važna
DNK je duga molekula koja nosi jedinstveni genetski kod svake osobe. DNK sadrži uputstva za izgradnju proteina, gradivnih blokova života, koji upravljaju funkcionisanjem ćelija i održavanjem zdravlja. Nasljedni geni prenose se sa roditelja na dijete; otprilike polovina DNK potiče od oca, a polovina od majke. U jednoj ćeliji DNK razvučena može imati više od 2 metra.
Struktura DNK i geni
DNK je dvostruka spirala sastavljena od nukleotida: fosfatne grupe, šećera deoksiriboze i azotnih baza adenina (A), citozina (C), gvanina (G) i timina (T). Redosljed baza čini genetski kod. Geni su dijelovi DNK koji kodiraju proteine; ljudi imaju oko 20.000 gena. Samo oko 1% DNK čine geni koji kodiraju proteine, dok preostalih 99% vjerovatno reguliše aktivnost gena.
Pakovanje DNK, hromozomi i proizvodnja proteina
Veći dio DNK nalazi se u jedru ćelije, a manji dio u mitohondrijama. DNK se namotava oko proteina histona i formira hromatin koji se dalje kondenzuje u hromozome; ljudi imaju 23 para hromozoma. Transkripcija kopira DNK u mRNK, a translacija prevodi mRNK u aminokiseline koje grade proteine. Procesi transkripcije i translacije su ključni za proizvodnju proteina.
Telomeri, mutacije i zdravlje
Telomeri su ponovljeni regioni na krajevima hromozoma koji štite DNK i skraćuju se sa starenjem. Mutacije su promjene u DNK koje mogu nastati tokom replikacije ili pod utjecajem okoline i dovesti do bolesti. Oštećenje DNK i mutacije mogu uzrokovati rak, nasljedne bolesti, neurodegenerativne bolesti i autoimuna stanja. Razumijevanje DNK, gena, hromozoma, mutacija i telomera ključno je za očuvanje zdravlja i razvoj terapija.
